Układ Słoneczny

Układ Słoneczny to układ planetarny Słońca. Składa się, zaczynając od środka, z następujących obiektów:

•     Słońca

•     4 skalistych planet - Merkurego, Wenus, Ziemi i Marsa oraz ich księżyców

•     pasa planetoid

•     4 gazowych planet - Jowisza, Saturna, Urana i Neptuna i ich księżyców

•     różnych niewielkich obiektów leżących poza orbitą Neptuna, w tym:

o        obiektów pasa Kuipera, w tym między innymi Plutona, do niedawna zaliczanego do planet (obecnie jest on traktowany jako planeta karłowata)

o        obłoku Oorta

Zgodnie z oficjalnym podziałem uchwalonym na XXVI Zgromadzeniu Ogólnym Międzynarodowej Unii Astronomicznej  24 sierpnia 2006 r. w Pradze, każdy z obiektów Układu obiegających Słońce należy do jednej z 3 kategorii:

•     planety (8)

•     planety karłowate (oficjalnie 3, w praktyce przynajmniej kilkadziesiąt)

•     małe ciała Układu Słonecznego (bardzo duża liczba).

Struktura Układu Słonecznego

W centrum Układu Słonecznego znajduje się gwiazda średniej masy, czyli Słońce. Między Marsem a Jowiszem znajduje się pas planetoid. Wszystkie planety krążą po eliptycznych orbitach wokół Słońca praktycznie w jednej płaszczyźnie. Jedynie Pluton ma orbitę mocno nachyloną w stosunku do innych. Jest ona też przesunięta tak, że zdarzają się okresy, gdy Pluton znajduje się bliżej Słońca niż Neptun. Z tego też względu Pluton jest raczej obiektem z pasa Kuipera niż planetą (obecnie: planeta karłowata.)

Schemat Układu Słonecznego 

Nowa definicja planet

W sierpniu 2006 jeden z komitetów Międzynarodowej Unii Astronomicznej zaproponował aby zmienić definicję "planety" - za "planetę" uważa się ciało niebieskie o masie wystarczającej na to, aby pod wpływem własnej grawitacji przyjęło mniej więcej kulisty kszałt oraz obiegające gwiazdę centralną, samo natomiast nie będące gwiazdą lub księżycem. Dodatkowo w pobliżu planety nie może znajdować się inny duży obiekt.

Według tej definicji za planetę nie może być uznany Pluton, który został zaliczony do kategorii planet karłowatych. Ostateczna decyzja została podjęta 24 sierpnia 2006 na międzynarodowej konferencji astronomicznej w Pradze.

Planety skaliste krążą blisko Słońca, mają niewielkie rozmiary i stosunkowo wysoką gęstość. Prędkość obrotu wokół własnej osi jest mała oraz mają nieliczne satelity. Planety gazowe położone dalej od Słońca są dużo większe i mają małą gęstość, a prędkość obrotu wokół własnej osi jest większa. Każda z nich posiada wiele satelitów.

Pluton do niedawna uważany był za najdalszą z planet. Według definicji Międzynarodowej Unii Astronomicznej przyjętej 24 sierpnia 2006 roku został on zaliczony do planet karłowatych.

Odległości dzielące ciała niebieskie w Układzie Słonecznym.

 Mniejsze ciała niebieskie

Poza orbitą Neptuna znajduje się pas komet i planetoid, zwany pasem Kuipera. Składa się on z dziesiątek tysięcy komet (niektóre z nich osiągają średnice rzędu 150 km) i planetoid (znamy ich obecnie około 1000, z których ponad 20 zbliża się, lub przekracza w swych rozmiarach 1000 km średnicy). Największymi ze znanych obiektów tego pasa są Eris oraz Pluton (wraz ze swoimi księżycami, Charonem i nowo odkrytymi Hydra i Nix). Komety pochodzące z Pasa Kuipera są kometami krótko- i średniookresowymi.

Dalej w przestrzeni znajduje się hipotetyczny obłok komet, zwany obłokiem Oorta, zawierający od miliarda do biliona komet. Krążą one w odległości zbliżonej do 20 000 AU (jednostek astronomicznych) czyli 500 razy dalej niż średnia odległość Plutona od Słońca. Komety pochodzące z obłogu Oorta miałyby być kometami długookresowymi.

W wyniku zbliżenia się dwóch ciał z pasa Kuipera lub obłoku Oorta ich wzajemne oddziaływanie może zmienić orbity, czasem wytrącając jedno z nich z obszaru pasa. Część obiektów zostaje skierowana do środka Układu Słonecznego i jest obserwowana jako komety, a inne mogą zostać wyrzucone w przestrzeń międzygwiezdną.

Komety i asteroidy mogą zderzać się z planetami, dlatego stanowią potencjalne zagrożenie dla życia na Ziemi. Ostatnie zderzenie komety z planetą zaobserwowano 16 czerwca 1994 roku, kiedy kometa Shoemaker-Levy 9 zderzyła się z Jowiszem. Na Ziemi znajduje się szereg kraterów uderzeniowych takich jak Krater Chicxulub, które są śladami upadku komet lub asteroid. 

Wielkość planet w Układzie Słonecznym na tle tarczy słońca

Heliosfera i heliopauza 

Przestrzeń Układu Słonecznego wypełniona jest strumieniem cząstek wyrzucanych przez Słońce nazywanych wiatrem słonecznym. Obszar, w którym ciśnienie wiatru słonecznego przewyższa ciśnienie materii międzygwiazdowej, nazywa się heliosferą. Na ruch cząstek wyrzuconych przez Słońce wpływa pole magnetyczne tej gwiazdy, które przeważa nad galaktycznym polem magnetycznym.

Na granicy heliosfery oraz przestrzeni między gwiazdowej pojawia się zjawisko heliopauzy. Występuje ono w odległości około 100 jednostek astronomicznych od naszej gwiazdy. Wiatr słoneczny zderza się ze strumieniem cząstek emitowanym przez całą galaktykę – wiatrem galaktycznym. Niektóre hipotezy dotyczące materii międzygwiazdowej przewidują, że heliopauza może być miejscem gwałtownych zjawisk zbliżonych do występujących na granicy ziemskiej magnetosfery. Inne teorie głoszą, że kosmos przenikają strumienie cząstek elementarnych o dużej energii, zabójczych dla istot żywych, a pole magnetyczne Słońca chroni jego otoczenie przed ich wpływem, podobnie jak ziemskie pole magnetyczne chroni Ziemię przed wiatrem słonecznym. 

Układ Słoneczny we Wszechświecie

Nasze Słońce wraz ze swym Układem Słonecznym jest jedną z 200 miliardów gwiazd Galaktyki Drogi Mlecznej i znajduje się w odległości ok. 25 000/28 000 lat świetlnych od jej centrum, w jej ramieniu zwanym ramieniem Oriona. Układ Słoneczny porusza się z prędkością 220 km/s i w czasie około 226 milionów lat okrąża centrum Galaktyki.

Droga Mleczna jest jedną z około 125 miliardów galaktyk dostrzeżonych przez kosmiczny teleskop Hubble'a. Znajduje się w środku tego wycinka Wszechświata, który możemy zaobserwować. Tło tego obrazu stanowi promieniowanie tła wysłane przez rozgrzany gaz po narodzinach Wszechświata, ślad Wielkiego Wybuchu.

 Źródło: Układ Słoneczny - Wikipedia.pl